Vondelpark, natuurlijk stadsicoon
Het Vondelpark is met voorsprong het bekendste stadspark van Amsterdam én Nederland. Centraal gelegen, makkelijk bereikbaar, ruim en divers van looks, met horeca in onderscheidende paviljoenen en gebouwen en met een eigen, rijke historie: het Vondelpark voldoet aan zowat alle criteria die je van een stadspark mag verwachten. Geen wonder dat een bezoek aan het Vondelpark op vele ‘must see’ lijstjes staat van toeristen. Terwijl ook Amsterdammers en duizenden gevestigde expats dit park een warm hart toedragen. Locatie, profiel, eigenheid en uniciteit maken van dit park een natuurlijk icoon. Het Vondelpark is dan ook niets voor niets sinds 1996 omwille van zijn cultuurhistorische erfgoedwaarde geklasseerd als een Rijksmonument.
En dan is er natuurlijk nog de naam. Die klinkt op zich als een klok. De naam verwijst naar de zeventiende-eeuwse Amsterdamse dichter en toneelschrijver Joost van den Vondel, kortweg Vondel. Hij wordt wel eens vaker als de grootste schrijver en dichter in het Nederlandse taalgebied beschouwd die ook zijn plaats kreeg in de westerse literatuurgeschiedenis. Merkwaardig is ook het ontstaan van het Vondelpark. Een korte inkijk in het verleden kan zoals zo vaak de appreciatie voor een historische plek versterken.
Het park kreeg in de rijke historie van Amsterdam in het midden van de 19de eeuw vaste vorm. Tot dan had Amsterdam op die locatie nog een zeer landelijk uiterlijk. Te midden van die weilanden waar verder geen huis te bespeuren was, zou eerst, stel u voor, een gasfabriek gebouwd worden. Wat uiteindelijk niet doorging. Om het gebied te ontsluiten en zeg maar de gronden er omheen beter te valoriseren, besloot een groep ondernemers om een deel van die veenweidegronden aan te kopen. Om aldaar een rij- en wandelpark aan te leggen ter bevordering van de volksgezondheid van de Amsterdammers. Hun gedachtegoed werd geïnspireerd door wat er op dat moment zich in andere grote Europese steden aan het voltrekken was. Zoals bijvoorbeeld in Londen waar zulke parken al eerder gecreëerd werden. Voor deze trotse en zakelijk scherp kijkende Amsterdammers kon hun stad ten opzichte van andere Europese grootsteden niet achterblijven.
Een fraai ontworpen stadspark zou aan de stad meer allure en internationale aantrekkingskracht geven, zo meenden ze. Tegelijkertijd gaven ze als vermogende ondernemers blijk van sociale bewogenheid en weldoenerij. Ze haalden niet alleen dit gedachtegoed in het Engeland van de 19de eeuw. Ook qua vormgeving zou het nieuw aan te leggen park een afspiegeling moeten worden van een Engelse parktuin. In die zin kreeg de aangestelde tuinarchitect ook instructies om de tuin in Engelse landschapsstijl vorm te geven. Daarom ervaren bezoekers vandaag het langwerpige Vondelpark nog steeds als een zeer gevarieerd park voorzien van een opvallend rijke biodiversiteit.
Het park pleziert met uitgesponnen slingerende wegen en smalle intieme paadjes ontspanning zoekende voetgangers, fietsers en sporters. Diverse waterpartijen die overspannen worden met bruggetjes zorgen her en der voor een romantische setting. Sommige plekjes hebben een hoge Instagramfactor. En brede graspartijen veranderen op warme zomerse dagen in een picknickruimte met festivalallure. Een rozentuin geeft achteraan in het Vondelpark extra cachet. En dan zijn er nog de laanbeplantingen met suikeresdoorns en kastanjebomen die de gebogen lijnen van wegen accentueren. Terwijl de meerderheid van de bomen en heesters inheems zijn, telt het park ook exemplaren die uit Azië en Amerika werden ingevoerd zoals de naalden verliezende moerascipres of Japanse notenboom.
Precies honderdzestig jaar geleden werd met de aanleg begonnen. Het eerste deel opende al een jaar later in 1865 als Rij- en Wandelpark of als Nieuwe Park met voorlopige naam. Let wel, dat rijden verwees eerst alleen naar paardrijden. Pas in 1867 kreeg het park met de inhuldiging van het standbeeld van Joost van den Vondel zijn huidige naam. Dat het park naar Vondel werd genoemd, had te maken met een standbeeldrage die in vele Europese grootsteden woedde als gevolg van het opkomende nationalisme. Stedelijke overheden gebruikten standbeelden van nationale helden en bekende cultuurdragers om het nationale bewustzijn via het publieke domein te versterken.
Een schrijver en dichter met de faam van Vondel was dan ook de geknipte persoonlijkheid om dat uit te dragen. Tegelijkertijd trachtte men op die manier de bekendheid van zijn werk levendig te houden. Fijn detail: in een overwegend protestants land was de rooms-katholieke overtuiging van Vondel geen punt en werd hij in de eerste plaats om zijn literaire kwaliteiten geprezen en vereerd. En zo kreeg het Nieuwe Park in 1867 zijn huidige naam. Het park zou in 1877 in zijn huidige omvang van 48 hectaren voltooid worden en draagt nog steeds in grote lijnen dezelfde contouren. Vandaag trekt het Vondelpark zowel wandelaars, joggers als fietsers aan. Weet dat fietsen echter pas in 1893 werd toegestaan. In 1953 droegen de privé-eigenaars het park over aan de gemeente Amsterdam. De stad was tot dan toe enkel eigenaar van de paar vierkante meter waar het beeld van Vondel op stond.
Het Vondelpark, in 1996 erkend als ‘bouwwerk met hoge cultuurhistorische erfgoedwaarde’ omvat een aantal idiosyncratische gebouwen. Ze zorgen voor unieke eigenheid en schoonheid, en hebben tegelijkertijd een belangrijke, eigentijdse functie binnen het park. Wanneer we langs de hoofdingang aan de Van Baerlestraat het park binnengaan, zien we al snel aan de rechterkant het Vondelparkpaviljoen. Opgetrokken in Italiaanse renaissancestijl diende het van bij de opening in 1871 als expositieruimte voor kunstenaars.
Van 1972 tot 2012 was er een filmmuseum gevestigd. Vandaag dient het met ruim terras als horecazaak. Even verderop aan de linkerkant vinden we ‘t Blauwe Theehuis gevestigd in een modernistisch paviljoen uit de jaren dertig dat als theehuis werd gebouwd en vandaag als café, restaurant en bierproeflokaal gebruikt wordt. Vlakbij vinden we op een eilandje de Muziektent, een kiosk uit 1873 opgetrokken in gietijzeren kolommen. Door de elegante locatie en bijzondere esthetiek is dit een geliefde setting voor huwelijksfotografen. Uit diezelfde periode dateert het Groot Melkhuis dat we 200 meter verderop treffen. Het gebouw werd in 1874 oorspronkelijk als melkboerderij met koestal en weide voor 25 koeien opgetrokken om aan het park een extra landelijk cachet te geven. Daar konden parkbezoekers een glas melk drinken of melk voor thuisverbruik kopen. In 1938 werd het gebouw afgebroken, herbouwd en uitgebreid. Vandaag is er een grand café met ruim terras en speeltuin gevestigd.
Wie na een stevige wandeling op niveau wil tafelen, vindt in de nabije omgeving makkelijk keuze. Zoals bijvoorbeeld in restaurant RIJKS® gelegen in het Rijksmuseum aan het Museumplein. De creatieve, toegankelijke keuken van RIJKS® charmeert door een zeer zuivere, vernieuwende kookstijl op basis van lokale seizoenproducten waaraan chef Joris Bijdendijk weldoordacht en sensibel meerwaarde geeft. Bij restaurant Daalder, gevestigd in Het Sieraad, een als Rijksmonument geklasseerd voormalig schoolgebouw uit de jaren twintig, zorgt chef Dennis Huwaë voor een uitermate creatieve keuken. Gedurfd en steeds evenwichtig zorgt hij voor aparte smaakassociaties.
In Ron Gastrobar aan de westkant van het Vondelpark staan Ron Blaauw en zijn team garant voor een altijd levendige sfeer. Zijn innemende en intens smakende gerechten laten niemand onberoerd. Zo blijft zijn bereiding van boneless rib door weergaloos smaakreliëf en smeuïge textuur memorabel. Een paar honderd meter van het Groot Melkhuis verwijderd biedt Gitane als Amsterdamse hotspot niet alleen een fijn en populair stadsterras maar ook elke dag vanaf 10 uur een smaakrijke mediterrane keuken. Het ongedwongen interieur met seventies vibes versterkt nog de beleving van dit met een Bib Gourmand erkend adres.
Sarphatipark, midden in De Pijp
Voor een meer kleinschalige parkbeleving is wellicht het Sarphatipark de beste keuze. Dit rechthoekig parkje meet slechts 4,5 hectare. Het Sarphatipark ligt in het hart van de levendige buurt De Pijp in Oud-Zuid en vlak bij de Albert Cuyp markt, de drukste markt van het land die enkel op zondag niet gehouden wordt. De Pijp werd ten zuiden van het toenmalige stadscentrum gebouwd omdat er een groot tekort was aan arbeiderswoningen. Te midden daarvan werd dit park aangelegd. Van bij de opening in 1886 werd het intensief door buurtbewoners bezocht. Door zijn zeer centrale locatie trekt het nog steeds als enige groene plek in deze buurt elke dag veel mensen aan die er hun hond uitlaten of tussen alle drukte even willen wandelen of op een bankje willen pauzeren. Bij mooi weer veranderen de graspartijen tijdens het weekend al snel in picknickzones.
Het park is vernoemd naar Samuel Sarphati. Als dokter en weldoener zette hij zich in voor de armen en voor de verbetering van de volkshygiëne. Daarnaast was hij in het midden van de 19de eeuw betrokken bij de stadsontwikkeling, reorganiseerde hij de vuilverwerking en richtte hij in Amsterdam de eerste industriële broodbakkerij, handelsschool en kredietbank op. Niet alleen werd het park naar hem vernoemd. Samuel Sarphati werd er ook met een centraal opgesteld paviljoen en buste vereeuwigd. Ter nagedachtenis van een man die van vele markten thuis was en erkend wordt als één van de belangrijkste Amsterdammers uit de negentiende eeuw.
Op een paar passen van de zuidwestelijke ingang van het Sarphatipark vinden we MICHELIN Ster Sinne. Letterlijk om de hoek van het park brengt chef Alexander Ioannou in een meergangen keuzemenu op frisse, eigentijdse wijze mediterrane en oosters geïnspireerde creaties. In de bekende Albert Cuypstraat staan in Auberge – cuisine française de Franse bistrokeuken en Franse wijnen in de spotlichten. Prijsvriendelijke en waarachtige bereidingen zorgen voor een uitgelaten sfeer in hartje De Pijp. In de nabijgelegen Van Woustraat geldt Fa. Pekelhaaring als een vaste stek van heel wat Amsterdammers. De keuken is Italiaans geïnspireerd. Het à la carte aanbod pleziert zowel door fijne bereidingen, een prijsvriendelijk kaart als door de gevarieerde keuze.
Oosterpark, genieten rond het water
Het Oosterpark uit 1891 vinden we zoals de naam kan doen vermoeden in Amsterdam-Oost niet ver van dierentuin Artis. En met het Tropenmuseum en Amsterdam Tropen Hotel als nabije buren. Het Oosterpark dat ongeveer 12 hectare meet, was het eerste grote park dat de gemeente Amsterdam zelf aanlegde. Het Vondelpark betrof immers een privé-initiatief en het Sarphatipark was een klein stadspark. Door zijn omvang en meer excentrische ligging geeft het Oosterpark automatisch een veel ruimer gevoel dan het Sarphatipark. Een wijdse vijver met fontein domineert het park en is ten dele omzoomd met een fraai aangelegde vlonder. Die fungeert als extra rustplaats voor wie even aan de rand van de vijver bij schildpadden en watervogels op adem wil komen.
De uitgestippelde joggingroute van 1,2 kilometer is bijzonder populair net als het kinderzwembad en de speeltuin. Vanuit cultuurhistorisch oogpunt biedt het Oosterpark plaats aan een aantal betekenisvolle monumenten en beelden. Het Nationaal Monument Slavernijverleden van Erwin de Vries is een indrukwekkende compositie van beelden. Ook het beeld De Schreeuw van Jeroen Henneman dat aan de moord op Theo Van Gogh herinnert, geeft aan het Oosterpark extra betekenis.
Op een goede tien minuten stappen van het Oosterpark treffen we in de ontvangsthal van het NewWerktheater restaurant Coulisse dat met zijn naam inderdaad naar de omgeving verwijst. De keuken pleziert door zijn creatieve, smaakvolle en steeds evenwichtige bereidingen. Ze worden in een vier of vijf gangen menu en in een trendy ambiance geserveerd. Restaurant Alba is slechts een paar minuten van het Oosterpark verwijderd. Alba biedt een eenvoudige door seizoenproducten gedreven smaakrijke en prijsvriendelijke keuken. En op mooie dagen een terras van meer dan 100 m2 waar het na een wandeling doorheen het park zeer aangenaam toeven is.
