ชุดอาหารที่เสิร์ฟเป็นอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมเฉพาะของแต่ละพื้นที่ ติ่มซำ เป็นของประเทศจีน ส่วนบันชันพบในเกาหลี แต่ทาลีเป็นของอินเดีย เมื่อกล่าวถึงชุดสำรับอาหารในภาคเหนือของไทย จะได้รับการยกระดับให้สูงขึ้นที่เรียกว่า ขันโตก
ขันโตก เป็นทั้งชื่อของภาชนะที่ใช้จัดวางอาหารที่มาพร้อมกับอาหารชนิดต่าง ๆ เนื่องจากแบบแผนหรือวิถีการรับประทานอาหารของไทยแต่เดิมนั้นเป็นการนั่งบนพื้น จึงต้องใช้ถาดที่มีฐานรองสูงจากพื้นเพื่อสะดวกในการรับประทาน รูปแบบของภาชนะนี้สามารถพบได้ในภาคเหนือเช่นเดียวกับภาคอีสาน ถาดขันโตกของเชียงใหม่ ทำจากวัสดุนานาชนิด ตั้งแต่จักสานด้วยหวายจนถึงไม้ทาสีทองแวววาวสวยงาม ซึ่งก็มีวัตถุประสงค์เหมือนกัน คือ เพื่อใช้ในการวางชุดอาหารเล็กๆ ให้เกิดความงามสง่า และเสริมให้อาหารดูน่ารับประทานยิ่งขึ้น
ชาวไทยในภาคอื่น ๆ รับประทานข้าวจ้าวหอมมะลิเป็นอาหารหลัก แต่ชาวเหนือรับประทานข้าวเหนียว ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการเสิร์ฟอาหารบนขันโตก ได้เป็นอย่างดี เนื่องจากชุดถ้วยเครื่องเคียงถูกจัดเรียงมาอย่างเหมาะสมต่อการรับประทานกับข้าวเหนียว นอกเหนือจากข้าวแล้ว ยังมีอาหารหลักที่จัดวางมาบนขันโตกด้วย ดังนี้
อาหารประเภทแกง
อาหารประเภทแกงของภาคเหนือมีลักษณะแห้งๆ และข้นกว่าในภาคอื่น แต่เผ็ดน้อยกว่า และไม่ใช้กะทิในการปรุง บนขันโตกจะมีแกงอย่างน้อยหนึ่งอย่าง โดยทั่วไปเป็นแกงฮังเล แกงอ่อม และแกงหน่อไม้
น้ำพริกและเครื่องเคียง
ขันโตกที่สมบูรณ์จะเพียบพร้อมไปด้วยน้ำพริกและเครื่องเคียง ได้แก่ น้ำพริกหนุ่ม หรือน้ำพริกอ่อง หรือทั้งสองอย่าง และจะรับประทานกับผักนึ่งและผักสด เช่น แตงกวา กะหล่ำปลี และฟักทอง พร้อมทั้งแคปหมู เนื่องจากภาคเหนือมีพื้นที่ป่าที่อุดมสมบูรณ์ จึงสามารถนำพืชผักสมุนไพร เช่น หัวปลี ยอดมะม่วง หรือยอดมะขามมาใช้เป็นส่วนผสมเพื่อให้อาหารมีรสเปรี้ยวแตกต่างกัน
อาหารประเภทเนื้อ
เนื้อหมู เนื้อไก่ เนื้อวัว และปลา เป็นอาหารหลักบนขันโตก โดยการทำให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ สะดวกต่อการรับประทานและมักจะทอดสุก ผัด ปิ้งย่าง รวมถึงการสับละเอียดและปรุงรสจัดจ้านแบบลาบ ไส้อั่วก็เป็นอาหารอีกอย่างหนึ่งที่พบได้เสมอบนขันโตก
เนื่องจากขันโตกในภาคเหนือมีรูปแบบที่แตกต่างกัน บางพื้นที่เพิ่มผัดผัก หรือของหวานร่วมด้วย ความน่าตื่นเต้นอยู่ตรงที่ความหลากหลายที่ถูกนำเสนอ และความสามารถในการผสมผสานได้อย่างลงตัว และตรงกับรสนิยมของผู้รับประทาน
การรับประทานอาหารแบบขันโตกเป็นสิ่งที่ยอดเยี่ยม ใคร่จะขอแนะนำเป็นอย่างยิ่ง เพราะทำให้เราได้มีโอกาสลองรับประทานอาหารหลายชนิดในเวลาเดียวกัน การรับประทานอาหารแบบขันโตกเป็นวิถีการดั้งเดิมที่สะดวกที่สุด ในขณะที่นั่งบนพื้น ใช้นิ้วมือปั้นก้อนข้าวเหนียวคำเล็กๆ ตักกับข้าวอย่างละนิดวางในจาน แล้วจึงหยิบก้อนข้าวเหนียวจิ้มเครื่องเคียงที่อยู่ข้างจานรับประทานพร้อมกัน
หากพร้อมแล้วที่จะสัมผัสประสบการรับประทานอาหารแบบขันโตก ขอแนะนำร้านอาหารแบบขันโตกที่อยู่ในเชียงใหม่ ดังต่อไปนี้
บ้านพี่เรือนน้อง ฮาลาล ขันโตก
ตั้งอยู่ห่างจากตัวเมืองเชียงใหม่เพียงเล็กน้อย แต่เป็นร้านอาหารที่ควรค่าแก่การที่จะแวะเข้าไปรับประทานอาหารเหนือที่เป็นฮาลาลเต็มรูปแบบ
349/1 หมู่ 5 ตำบลยางเนิ้ง อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่
โทร. 0 53 963 438
Facebook: Banpihuennong Halal Khantoke
ศูนย์วัฒนธรรมเชียงใหม่
ตั้งอยู่ในตัวเมือง เป็นสถานที่จัดบริการอาหารค่ำแบบขันโตกควบคู่กับชมการแสดง ทางวัฒนธรรมของชนเผ่าเป็นแห่งแรก ตั้งแต่ พ.ศ. 2513 ควรติดต่อจองล่วงหน้าและไปถึงก่อนเวลา 18.45 น.
185/3 ถนนวัวลาย ตำบลหายยา อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
โทร. 0 53 202 993-5
อีเมล : info@oldchiangmai.com
เว็บไซต์ : http://www.oldchiangmai.com
คุ้มขันโตก
บริการอาหารแบบขันโตกควบคู่ไปกับการชมการแสดงร่ายรำทางวัฒนธรรม และยังมีบริการอาหารมังสวิรัติ และอาหารฮาลาลด้วย
139 หมู่ 4 ตำบลหนองปลากั้ง อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
โทร. 0 53 244 141
อีเมล : booking@khumkhantoke.com
เว็บไซต์ : http://www.khumkhantoke.com
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (สำนักงานเชียงใหม่)
105/1 ถนนเชียงใหม่-ลำพูน ตำบลวัดเกตุ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
โทร. 0 53 248 604-5
อีเมล : tatchmai@tat.or.th
เว็บไซต์ : www.tourismthailand.org/chiangmai
บทความนี้ได้รับการสนับสนุนโดย การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย กรุณาเยี่ยมชมที่เว็บไซต์
https://www.tourismthailand.org/
