แต่ละถิ่นแต่ละวัฒนธรรมต่างก็มีอาหารเพื่อสุขภาพหรือสลัดจานเด็ดของตัวเอง และถ้าพูดถึงสลัดของไทยที่ทั่วโลกรู้จักกันดี หลายคนน่าจะนึกถึงส้มตำ ซึ่งเป็นสลัดสุดแซ่บจากแดนอีสานกันเป็นอย่างแรก
แต่รู้ไหมว่าดินแดนปักษ์ใต้ไทยนั้นมีอาหารอยู่จานหนึ่งซึ่งไม่เพียงอร่อย รับประทานง่าย แถมอุดมไปด้วยคุณประโยชน์ และยังเป็นอาหารตาที่สวยงาม จานเด็ดที่เรากำลังพูดถึงอยู่นี้คือ “ข้าวยำ” นั่นเอง
เปิดตำนาน “ข้าวยำ” เอกลักษณ์มหัศจรรย์ถิ่นปักษ์ใต้
“ข้าวยำ” หรือ “ข้าวยำบูดู” เป็นอาหารไทยภาคใต้ที่มีคุณค่าทางโภชนาการหลากหลาย มีรสชาติทั้งเปรี้ยว เค็ม และหวาน ประกอบด้วยวัตถุดิบหลัก 4 อย่าง ได้แก่- ข้าว สามารถเลือกใช้ข้าวชนิดต่าง ๆ อย่างข้าวกล้อง ข้าวไรซ์เบอร์รี ข้าวหอมนิล ข้าวสังข์หยด เป็นอาทิ หรือไม่ก็หุงใส่สีธรรมชาติอย่างขมิ้น อัญชัน หรือใบยอ เพื่อเพิ่มความสวยงามละเมียดให้ยิ่งน่ารับประทาน
- ผักนานาชนิด รวมถึงสมุนไพรและดอกไม้กินได้ ไปจนถึงผลไม้บางชนิดอย่างมะม่วง ส้มโอ
- น้ำบูดู น้ำปรุงรสพื้นเมืองปักษ์ใต้ที่ได้จากการหมักปลาทะเลกับเกลือ
- เครื่องเคียงอื่น ๆ อย่างปลาป่น กุ้งแห้ง และอาจมีไข่ ปลากรอบ มะพร้าวคั่ว ข้าวพอง ฯลฯ
ข้าวยำเป็นอาหารจานเดียวแห่งภูมิปัญญาที่ได้รับความนิยมแพร่หลายในแถบภาคใต้ของไทย ซึ่งบ้างก็ว่ามีประวัติศาสตร์เกี่ยวข้องกับราชสำนัก ได้รับอิทธิพลจากอาหารของชาวมุสลิมในภาคใต้ โดยเฉพาะฝั่งมาเลเซีย นั่นคือ nasi kerabu ซึ่งเป็นข้าวสีฟ้าที่ได้จากดอกอัญชัน นิยมรับประทานพร้อมเครื่องเคียงหลากหลาย เช่น สมุนไพรสด ผักต่าง ๆ ปลาทอดหรือไก่ทอด และน้ำจิ้มหลากรส ถือเป็นรูปแบบหนึ่งของ “นาซีอูลัม” (nasi ulam) ที่มีต้นกำเนิดจากรัฐกลันตันและตรังกานูทางชายฝั่งตะวันออกของมาเลเซีย โดยมักรับประทานเป็นอาหารเช้าหรืออาหารเย็น ส่วนของไทยมีการปรับปรุงรสชาติและส่วนผสมให้เข้ากับรสนิยมของคนในรั้ววัง บ้างก็ว่าอาจมีต้นกำเนิดจากภูมิปัญญาของชาวบ้านที่ต้องการถนอมอาหารและใช้ประโยชน์จากวัตถุดิบที่มีในท้องถิ่น
อย่างไรก็ตามอาหารจานนี้มีความมหัศจรรย์ในตัวเองอยู่ที่ความหลากหลาย เพราะสามารถปรับเปลี่ยนส่วนผสมให้แตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่นและตามใจผู้ปรุง เช่น ที่นครศรีธรรมราชจะใช้เครื่องแกงแทนน้ำบูดู โดยเครื่องแกงนี้ทำจากตะไคร้ ผิวมะกรูด ขมิ้น ข่า และพริก นำไปผัดให้เข้ากันกับกะทิแล้วจึงราดข้าว ส่วนที่พังงา ชุมพร และระนองใช้วัตถุดิบที่แตกต่างออกไป โดยจะรับประทานข้าวยำกับผักดองอย่างมะละกอ แคร์รอต และราดด้วยน้ำเคยซึ่งได้จากกะปิแทน
หลายคนมองว่าข้าวยำปักษ์ใต้เป็นอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เพราะสลัดข้าวจานนี้อุดมด้วยผักสดและสมุนไพรหลากหลาย จึงเป็นแหล่งวิตามินพร้อมแร่ธาตุชั้นดี ทั้งยังสามารถใช้ข้าวกล้องหรือข้าวงอกซึ่งให้ไฟเบอร์สูง และมีโปรตีนจากอาหารเสริมที่เป็นเครื่องเคียง ทั้งปลาป่น ปลาย่าง ไข่ หรือเนื้อสัตว์อื่น ๆ ได้ตามใจชอบ
กินข้าวยำกับอะไรดี
แม้ข้าวยำจะเป็นอาหารที่มีรสสัมผัสหลากหลายอยู่ในจานเดียว แต่ความอร่อยและสนุกในการรับประทานจะยิ่งทวีขึ้นหากมีอาหารเคียงอื่น ๆ แนะนำว่าหากต้องการเพิ่มโปรตีน ปลาทอดขมิ้นนับเป็นอาหารใต้อีกจานที่เข้ากับข้าวยำได้ดี หรือไม่ก็อาจเป็นของย่างอย่างไก่กอและ ก็ช่วยเสริมความหรอยให้กับมื้ออาหาร กระทั่งยังอาจสั่งแกงไตปลา หรือแกงเหลืองปักษ์ใต้ มาซดให้คล่องคอได้อีกด้วย
ชี้เป้าพิกัดเด็ดห้ามพลาด
แม้ข้าวยำจะเป็นอาหารที่ได้รับความนิยมในภาคใต้ แต่เราก็สามารถหารับประทานได้ในต่างถิ่น กระทั่งร้านอาหารไทยปักษ์ใต้รางวัลสามดาวมิชลินร้านแรกของโลกอย่างศรณ์ในกรุงเทพฯ ก็ยังมีข้าวยำเสิร์ฟ หรือจะเป็นบ้านใน (ร้านอาหารแนะนำในคู่มือ ‘มิชลิน ไกด์’ ฉบับประเทศไทย ประจำปี 2568) ส่วนที่เชียงใหม่ก็มีเสิร์ฟที่ครัวสายหยุดและหมอทราย (รางวัลบิบ กูร์มองด์) และตะลุง (ร้านอาหารแนะนำในคู่มือ ‘มิชลิน ไกด์’ ฉบับประเทศไทย ประจำปี 2568)แต่ถ้ามีโอกาสจัดทริปไปเยือนปักษ์ใต้ คุณจะพบว่ามีร้านข้าวยำอยู่แทบทุกแห่งจริง ๆ ทั้งที่เป็นร้านอาหารข้างทางในตลาดหรือชุมชนท้องถิ่น รวมถึงร้านอาหารไทยหลายแห่งใน ‘มิชลิน ไกด์’ ซึ่งอยู่ในพื้นที่ภาคใต้ ทั้งภูเก็ต พังงา ไปจนถึงสุราษฎร์ธานี และเกาะสมุย
ใครอยากรู้ว่าข้าวยำต้นตำรับปักษ์ใต้แท้เป็นอย่างไร ต้องไม่พลาดตามรอยไปลอง ทั้งนี้คุณสามารถแพลนทริปและพักผ่อนสบายในโรงแรมของ ‘มิชลิน ไกด์’
หากอยากลิ้มรสเปิดประสบการณ์ข้าวยำแท้ ๆ แนะให้ลองแพลนทริปไปเที่ยวภาคใต้ โดยเฉพาะเมืองร้อยเกาะและแหล่งธรรมะอย่างจังหวัดสุราษฎร์ธานีกันดู ทั้งนี้หากต้องการอัปเดตสถานที่ท่องเที่ยวก่อนเดินทาง สามารถสอบถามข้อมูลท่องเที่ยวเพิ่มเติมกับ TAT Call Center เบอร์ 1672 หรือเฟซบุ๊ก TAT Contact Center กันได้เลย
ภาพเปิด: © Shutterstock
%20-%20Aman%20Nai%20Lert.jpg)
