จังหวัดราชบุรี สะท้อนความรุ่งเรืองของความเป็นเมืองสำคัญในอดีต เรื่องราวที่เล่าขานผ่านวัฒนธรรมทางอาหาร ความงดงามของศิลปะที่ยังคงปรากฏชัดเจนบนตัวโบราณสถาน รวมถึงโบราณวัตถุและงานฝีมือ แม้วันเวลาล่วงไปนานเท่าใด แต่ราชบุรี ยังคงรักษาความงดงามนี้ไว้ให้ลูกหลานได้สืบทอดและสร้างความชื่นชมแก่นักท่องเที่ยวยามได้มาเยี่ยมเยือน เนื่องจากพื้นที่นี้เป็นดินแดนรอยต่อแห่งเทือกเขาตะนาวศรี ราชบุรีจึงเป็นแหล่งรวมของ 8 ชาติพันธุ์ที่มีวิถีชุมชนที่แตกต่าง แต่ใช้ชีวิตร่วมกันได้อย่างสงบสุขกลมกลืนทั้งชาวไทยภาคกลาง ไท-ยวน กะเหรี่ยง ลาวตี้ จีน มอญ ลาวโซ่ง และลาวเขมร อีกทั้งราชบุรียังผันตัวเองให้เป็นเมืองที่สร้างแรงบันดาลใจให้แก่ผู้ที่รักในศิลปะควบคู่ไปกับการเป็นสวรรค์ของนักกิน มีต้นตำรับอาหารอร่อย ที่ใครได้ชิมแล้วจะต้องติดใจอย่างแน่นอน
เสน่ห์ของกินถิ่น จีน มอญ
เต้าหู้ดำ เป็นเต้าหู้แบบดั้งเดิมของชาวจีนแต้จิ๋วในอำเภอโพธาราม กลิ่นหอมอ่อนๆ และความนุ่มนวลของเต้าหู้ดำมาจากการใช้ถั่วเหลือง 100% ที่คัดสรรอย่างดี และส่วนผสมของผงพะโล้ น้ำตาลทราย เกลือ อบเชย และโป๊ยกั๊ก ส่วนสีดำที่เป็นเอกลักษณ์นั้น นอกจากมาจากสมุนไพรที่ใช้แล้ว การต้มอย่างยาวนานต่อเนื่อง 3-4 วัน โดยใช้ไฟปานกลาง เพื่อให้น้ำพะโล้ค่อยๆซึมเข้าเนื้อเต้าหู้ ทั้งยังปราศจากสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพด้วย
เต้าหู้ดำนั้นมีรสออกหวานเค็มคล้ายกับพะโล้ สามารถรับประทานเปล่าๆ ได้เลย หรือถ้าต้องการนำไปปรุงอาหารก็อร่อยแปลกลิ้น เมนูที่แนะนำ ได้แก่ ยำเต้าหู้ดำ เต้าหู้ดำผัดกระเพรา แกงป่าเต้าหู้ดำ เต้าหู้ดำผัดถั่วงอก และอาหารจานหลักอย่างพะโล้ ที่เมืองราชบุรี ลูกค้ามักจะขอน้ำที่ใช้ต้มเต้าหู้ เพื่อนำไปทำพะโล้ที่บ้านด้วย ซึ่งเจ้าของร้านจะยินดีมาก เพราะการทำเต้าหู้ดำแต่ละครั้ง จะมีการต้มเคี่ยวและปรุงรสน้ำพะโล้ใหม่ทุกครั้ง
เต้าหู้ดำนี้ เป็นเมนูที่ได้รับอิทธิพลจากชาวจีนที่เข้ามาอาศัยในเมืองราชบุรี มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์จาก จดเหมายเหตุการเสด็จประพาสเมืองโพธาราม ในสมัยสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 ในปี พ.ศ. 2431 ซึ่งมีใจความดังนี้: ".เวลาบ่าย 3โมงเศษเสด็จขึ้นประพาสตลาดโพธาราม ตลาดนี้มีบ้านเรือนราษฎรไทยจีนตั้งอยู่หลาย
ร้อยเรือน..."
อีกหนึ่งเมนูเด็ดของอำเภอโพธาราม คือ เนื้อต้มบ้านสิงห์ อาหารขึ้นชื่อเฉพาะถิ่นที่ชาวจีนชื่อ “โกเหลียง” ริเริ่มทำเมื่อ 20 ปีที่แล้ว เพราะความเหน็ดเหนื่อยอ่อนล้าจากการทำงานแบกหามในโรงสีมานาน กอปรกับมีความหลงใหลในการทำอาหาร จึงเปลี่ยนวิถีชีวิตตัวเองมาทำในสิ่งที่รัก โดยคิดทำ “ต้มยำเนื้อ” และยึดเป็นอาชีพจนเป็นที่รู้จักในปัจจุบัน หัวใจสำคัญของเมนูนี้ ได้แก่ การเลือกใช้เฉพาะเนื้อสันในและเครื่องในวัว เมื่อทำสะอาดเรียบร้อยแล้ว จึงนำไปต้มให้เปื่อยนุ่มกำลังดี ก่อนนำมาเสิร์ฟก็ลวกซ้ำอีกครั้ง และปรุงรสแบบต้มยำ โดยใส่ข่าหั่นเป็นแว่นๆ ตามด้วยตะไคร้ซอยบางๆ และพริกขี้หนูซอย บีบมะนาวและโรยด้วยใบกะเพราหั่นหยาบๆ ผักชีฝรั่ง ด้วยวิธีการปรุงแบบชามต่อชาม รสชาติที่จัดจ้าน จึงเป็นที่นิยมชมชอบของชาวโพธารามและเป็นอาหารแนะนำของจังหวัดเลยทีเดียว
ชมตลาดเก่าริมคลอง ลองอาหารอร่อยท้องถิ่น
ราชบุรีนั้นมีชาวจีนอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก ทั้งที่อำเภอโพธารามและที่อำเภอดำเนินสะดวก โดยเข้ามาเป็นผู้ใช้แรงงานรับจ้างขุดคลองดำเนินสะดวก ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 ปกติชาวจีนมักจะรับประทานข้าวต้มเป็นอาหารหลัก แต่เนื่องจากข้าวต้มเป็นอาหารที่ย่อยง่ายทำให้ไม่อิ่มท้อง ทั้งยังต้องรับประทานร้อนๆ ซึ่งไม่เหมาะกับสภาพอากาศบ้านเรา จึงได้ปรับเปลี่ยนเป็น ข้าวแห้ง โดยการนำไก่ต้มซีอิ๊วที่เคี่ยวจนได้ที่ จัดวางบนข้าวสวยร้อนๆ เคียงข้างด้วยเลือดเป็ดพะโล้ โรยหน้าด้วยตั้งฉ่าย กระเทียมเจียว และผักชี หอมอร่อย บางพื้นที่นิยมรับประทานข้าวต้มแห้งกับกุ้งทอดหรือเต้าหู้ทอดเป็นเครื่องเคียง ปรุงรสด้วยน้ำส้มสายชู น้ำตาล น้ำปลา และพริกป่น สามารถหารับประทานได้ที่ตลาดน้ำหลักห้า ซึ่งเป็นร้านเก่าแก่ริมคลองดำเนินสะดวก ที่ยังคงสูตรดั้งเดิมไว้
สำหรับตลาดน้ำหลักห้านั้น สามารถเรียกได้ว่าเป็นตลาดน้ำ 2 แผ่นดิน เพราะตั้งอยู่ตรงรอยต่อระหว่างสองจังหวัด คือ อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร และปลายเขตอำเภอดำเนินสะดวกของจังหวัดราชบุรี เป็นชุมชนริมน้ำที่มีอายุเก่าแก่ไม่ต่ำกว่า 150 ปี จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ในการสร้างวัดปราสาทสิทธิ์ (วัดหลักห้า) ที่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ผู้อำนวยการขุดคลองดำเนินสะดวกได้มาสร้างไว้เพื่อเป็นอนุสรณ์สถาน
ตลาดน้ำหลักห้าเป็นตลาดที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในอดีต มีพ่อค้าแม่ค้าพายหรือขับเรือมาค้าขายกันแต่เช้ามืด แต่เมื่อมีการสร้างถนนเพื่อให้การคมนาคมสะดวกสบายขึ้น จึงเกิดตลาดบกขึ้นมาแทน ทำให้ตลาดน้ำค่อยๆ ลดความสำคัญลงเช่นเดียวกับตลาดน้ำในหลายๆ แห่งที่หายไป อย่างไรก็ตาม การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ได้ร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและชุมชนในพื้นที่ ฟื้นฟูตลาดน้ำหลักห้าให้กลับมาคึกคักมีชีวิตชีวาอีกครั้ง เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้มาสัมผัสบรรยากาศริมคลองแบบเดิม ถึงแม้กาลเวลาจะเปลี่ยนแปลงไป
นอกเหนือจากชุมชนชาวจีนแล้ว ยังมีชาวมอญ ที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำแม่กลอง ตั้งแต่อดีต และยังคงรักษาวัฒนธรรมทางด้านอาหารการกินไว้จวบจนถึงปัจจุบัน เมนูพื้นบ้านของชาวมอญที่จะต้องลองรับประทานให้ได้เลยก็คือ แกงส้มมะตาด “มะตาด” เป็นผลไม้พื้นเมืองรสเปรี้ยวจัด ที่ออกผลในช่วงปลายฝนต้นหนาวเท่านั้น นิยมนำมาปรุงอาหารประจำสำรับของชุมชนมอญนครชุมน์ จังหวัดราชบุรี แกงส้มมะตาด มีลักษณะเป็นเมือกเหมือนวุ้น ช่วยเคลือบกระเพาะอาหารและลำไส้ นอกจากผลมะตาดแล้ว ยังใส่ฟักทอง แตงโมอ่อน มะเขือเปราะ และใบแมงลัก จึงถือเป็นเมนูที่ดูแลสุขภาพได้เป็นอย่างดี
เมืองโบราณคูบัว ตลาดนัดไทยวน วัดโขลงสุวรรณคีรี
ชาวไทยวน เป็นอีกหนึ่งกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีประวัติความเป็นมาตั้งแต่สมัยทวารวดี ชุมชนนี้ตั้งอยู่ทางใต้สุดของลุ่มน้ำเจ้าพระยา อันเป็นเส้นทางการค้าที่สำคัญ จาก การขุดพบโบราณสถานและโบราณวัตถุประเภท เครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน เครื่องประดับและอาวุธที่ทำจากโลหะ หินและแก้วจำนวนมาก รวมไปถึงวิถีชีวิต การทอผ้าจกไทยยวนเชียงแสน และการแต่งกายของกลุ่มคนต่างๆ ได้จัดแสดงไว้ที่พิพิธภัณฑ์ “จิปาถะภัณฑ์สถานบ้านคูบัว” เพื่อบอกเล่าเรื่องราวและเชิดชูภูมิปัญญาของบรรพบุรุษชาวไทยวน พิพิธภัณฑ์ยังเป็นส่วนหนึ่งในเส้นทางท่องเที่ยว เมืองโบราณคูบัว ตลาดนัดไทยวน และวัดโขลงสุวรรณคีรี โดยในทุกวันศุกร์ – วันอาทิตย์ ตั้งแต่เวลา 09.00 - 19.00 น. จะมีกาดวิถีชุมชนคูบัว เป็นตลาดโบราณที่อบอวลด้วยกลิ่นอายวิถีชีวิตของชาวไทยวน จำหน่ายอาหาร และข้าวของเครื่องใช้พื้นบ้าน นอกจากนี้ จะมีการแสดงและดนตรีพื้นบ้านของเด็กๆ ในชุมชนในช่วงเย็นตั้งแต่เวลา 17.00 น. เป็นต้นไป
สถานที่ท่องเที่ยวที่ดึงดูดความสนใจของนักท่องเที่ยวมากที่สุด ได้แก่ ณ สัทธา อุทยานไทย ซึ่งเดิมก็คือ อุทยานหุ่นขี้ผึ้งสยาม ตั้งอยู่ในสวนสวยที่สงบร่มรื่นบนพื้นที่กว่า 42 ไร่ เป็นแหล่งการเรียนรู้ที่ช่วยปลูกฝังความเป็นไทย การอนุรักษ์ศิลปะวัฒนธรรม และส่งเสริมพุทธศาสนา เล่าเรื่องการเดินทางของพุทธศาสนาสู่ประเทศไทยด้วยเทคนิค Mapping แสง สี เสียงที่น่าตื่นตาตื่นใจ ภายในวิหารสุโขทัย อีกทั้งยังมีการจัดแสดงหุ่นขี้ผึ้งของอริยสงฆ์และบุคคลสำคัญ ส่วนที่เป็นบ้านไทย 4 ภาค ก็มีการแสดงวิถีชีวิตพื้นบ้าน พื้นที่เรียนรู้เกี่ยวกับสมุนไพรและพรรณไม้ พร้อมทั้งมีกิจกรรมการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่รองรับนักท่องเที่ยวกลุ่มครอบครัวที่ประสงค์จะใช้เวลาอันมีค่าร่วมกัน
ราชบุรีมีดีที่โอ่งมังกร แวะไปพิสูจน์ได้ที่ เรื่องของโอ่ง ซึ่งเป็นโรงงานทำโอ่งมังกร แหล่งท่องเที่ยวเชิงศิลปวัฒนธรรมแนวใหม่ สะท้อนวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของชาวราชบุรีในอดีตได้ชัดเจน และด้วยความมุ่งมั่นในการสืบสานศิลปวัฒนธรรมการปั้นโอ่งมังกร ทำให้เกิดเป็นศูนย์การเรียนรู้แห่งนี้ขึ้น เพื่อให้ชนรุ่นหลังตระหนักถึงภูมิปัญญาบรรพบุรุษและปลูกจิตสำนึกการอนุรักษ์ศิลปะดั้งเดิมนี้ไว้ ผ่านอนิเมชั่น 3 มิติ มีส่วนที่เป็นพิพิธภัณฑ์และนิทรรศการ ที่ร้อยเรียงเรื่องเล่าความเป็นมาของงานศิลปะชิ้นนี้ตั้งแต่อดีตจวบจนปัจจุบัน มีผู้บรรยายพร้อมนำชมเครื่องมือและเตาเผาโอ่งจำลอง ซึ่งหาชมได้ยาก รวมถึงสาธิตการปั้นและการทำลวดลายบนโอ่ง นอกจากนี้ ยังมีร้านขายของที่ระลึก ร้านอาหารครบวงจร รวมถึงกิจกรรมที่น่าสนใจให้ร่วมสนุกอีกด้วย
ราชบุรีห่างจากกรุงเทพมหานครไปทางทิศตะวันตกประมาณ 110 กิโลเมตร ใช้เวลาเพียงชั่วโมงกว่าๆ เท่านั้น การขับรถไปเที่ยว แบบไปเช้ากลับเย็นจึงคุ้มค่า เพราะนอกจากจะเพลินตาและเติมเต็มความรู้กับแหล่งท่องเที่ยวแล้ว ยังจะอิ่มท้องด้วยอาหารอร่อย จับจ่ายเครื่องใช้ซึ่งเป็นศิลปะท้องถิ่น ซึ่งกว่าจะทำเสร็จแต่ละชิ้นต้องประดิดประดอยเพื่อให้งดงาม อีกทั้งยังได้ลงมือปั้นโอ่งมังกรเลื่องชื่อด้วยตนเอง คุ้มเกินคาดกับการเดินทางมาราชบุรี วันเดียวก็เที่ยวได้
แนะนำสถานที่ท่องเที่ยวเมืองโอ่ง
1. ณ สัทธา อุทยานไทย อุทยานแห่งความศรัทธา ความเชื่อ และความรู้ในความเป็นไทย
2. เรื่องของโอ่ง เพลิดเพลินกับเรื่องราวของโอ่งราชบุรีไว้อย่างน่าสนใจ
3. อุทยานหินเขางู อีกหนึ่งความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติเมืองราชบุรี
4. เมืองโบราณคูบัว ตลาดนัดไท-ยวน วัดโขลงสุวรรณคีรี สัมผัสวิถีวัฒนธรรม และอาหารประจำถิ่นมากมาย
5. ตลาดน้ำหลักห้า เรียนรู้วิถีชีวิตชุมชนริมน้ำอันเก่าแก่กว่า 150 ปี
