De Brusselse metro werd in de jaren zestig gebouwd. De ontwerpers wilden geen gesloten en saai netwerk, maar levendige en gevarieerde stations. Elk station moest zijn eigen identiteit hebben en de aankleding werd daarom toevertrouwd aan Belgische kunstenaars. Sindsdien is een artistieke commissie verantwoordelijk voor de selectie en installatie van de ondergrondse werken.
Bent u klaar om samen met ons de ondergrond van de hoofdstad te verkennen? Maak u geen zorgen, we voeden u niet alleen met kunst, want koken is in Brussel ook kunst. En u kunt altijd de frisse lucht opzoeken om hedendaagse galerieën te bezoeken.
Natuurlijk zijn het allemaal suggesties waarmee u uw eigen route kunt uitstippelen. Om u wegwijs te maken in het metronetwerk, moeten we nog zeggen dat sommige lijnen splitsen om samen te komen in gemeenschappelijke secties, en dat sommige stations zich op kruispunten bevinden, zoals het Zuidstation, Kunst-Wet, De Brouckère, Weststation en Beekkant.
Van het zuiden (Zuidstation) naar het centrum via Les Brigittines
Laat ons beginnen in de wijk rond het Zuidstation. Neem de roltrap naar de metro en stap op de zuid-noord lijn. Stap voor één keer niet in de eerste wagon die zijn deuren opent. Kijk omhoog en neem even de tijd. Een landschap van valleien gehuld in een rustgevende blauwe mist zal u eventjes doen vergeten waar u bent. Maar vergis u niet, we zijn wel degelijk in het Zuidstation, waar het monumentale schilderij 'Flying Over' van Jacques Bage (2004) waarschijnlijk een positief effect op uw gemoed zal hebben.
Deze eerste kennismaking zal uw honger voeden naar meer ondergrondse kunst in Brussel. Maar voordat u de metro naar een ander station neemt, trakteert u zichzelf op een uitstapje naar de buitenlucht. In de buurt zijn heel wat leuke opties, zoals Wiels, een centrum voor hedendaagse kunst dat andere mogelijkheden aanbiedt om zijn tentoonstellingen te ontdekken (Family Funday, Apéro tour, rondleidingen over kunst en de geschiedenis van de plek, gesprekken met de kunstenaars...). Of wat dacht u van de Clearing galerie die is gevestigd op een steenworp afstand, en eveneens een galerie heeft in Brooklyn. In deze prachtige ruimte komen werken samen van jonge kunstenaars die zowel hier als elders bekendheid genieten.
Als u de metrolijn richting Rogier neemt, zijn er verschillende stations die u zouden kunnen bekoren: Lemonnier met 'Les mains de l'espoir' van Hamsi Boubeker (1999, gerenoveerd in 2018), omdat we allemaal dromen van wereldvrede, niet? Of Anneessens en zijn buurtwerk 'Casting', van Vincen Beeckman (2007). In het station van de Beurs laat Delvaux ons dan weer proeven van nostalgie met zijn grootschalige fresco 'Nos vieux trams bruxellois' (1978).
Hebben deze ontdekkingen uw eetlust opgewekt? Niet ver daarvandaan serveert de charismatische Brusselse chef van de Belle Epoque brasserie Les Brigittines Aux Marches de la Chapelle een traditionele keuken. Denk aan goed beboterd bladerdeeg bij een rijke vol-au-vent met verse frietjes. Ja, u bent wel degelijk in België!
Iets meer naar het westen betrekt kunst de lokale bevolking
Op een andere nabijgelegen lijn die richting het westen gaat, vindt u station Clemenceau, waar 'Promenade' (1993) van Joseph Willaerts passanten meeneemt naar een illusie van een landelijke wandeling. Dit geeft u wellicht zin om door te reizen naar het Weststation, waar u wordt getrakteerd op een Brusselse modeshow in foto's. 'Mode in de metro' (2009) van Stephan Vanfleteren toont mode die wordt gedragen door gewone inwoners. U kan er ook 'A beautiful day' (2009) van Yves Zurstrassen bewonderen, een werk samengesteld uit Arabische motieven als eerbetoon aan de lokale Noord-Afrikaanse bevolking.
En nu u hier toch bent, trekt u naar Molenbeek om te zien wat de galerie Harlan Levey Project te bieden heeft: een lokale en internationale verankering, met een enorme ruimte die ongegeneerd monumentale installaties verwelkomt, gekoppeld aan een ruimte in Elsene die zo intiem is als een achterhuis kan zijn.
Van het zuiden naar het centrum, andere galerijen en een pauze bij Au Vieux Saint-Martin
Natuurlijk kan u de zuid-noord as ook bovengronds volgen. Tot genoegen van liefhebbers van hedendaagse kunst, omzomen enkele galerieën deze route. De intieme en volledig in het wit geklede Gladstone Gallery bijvoorbeeld, vlak bij de Louizawijk, stelt zowel in New York als in Brussel een selectie van bekende en opkomende kunstenaars tentoon. Als u de Beurs nadert, iets voor Rogier, springt u binnen bij Ballon Rouge, een nomadische galerie die een lange weg heeft afgelegd voordat ze hier aankwam en die probeert samen te werken door tentoonstellingen uit te wisselen.
Galerie Jan Mot, bekend bij lokale kunstliefhebbers, ligt in het hart van de Zavelwijk en geeft een ereplaats aan zowel Belgische als internationale kunstenaars.
Oost-Brussel, natuur in de kelder en lekkernijen op het bord
Een kleine digestieve wandeling leidt u naar Kunst-Wet, een kruispunt tussen verschillende metrolijnen. Of zijn buren, waar u ook enkele kunstwerken kunt bezichtigen. De Stockellijn brengt u naar het oosten van Brussel, naar de mooie residentiële en groene wijken van Woluwe.
Hier vindt u station Montgomery, dat u ontvangt in zijn ‘Magic city' (1976) met stralend zonlicht, een werk van Jean-Michel Folon. 'La Grande taupe et le petit peintre' (1982) van Paul de Gobert bewondert u in Vandervelde. Dit rustgevende station maakt plaats voor de natuur van de Woluwevallei, een welkome balsem na de industrialisatie. En dan is er nog station Alma, het eerste beschermde metrostation in Brussel. Hier knisperen de herfstbladeren niet onder uw voeten, maar verrassen ze u aan het plafond: een werk tussen kunst en architectuur, gedecoreerd door Simone Kroll en gebouwd als eerbetoon aan de Catalaanse architect Antonio Gaudi.
Zin in een Italiaanse escapade?
Om uw eetlust op te wekken, maakt u een wandeling door een deel van Brussel met elegante lanen, rustige wijken en uitgestrekte parken, zoals het Jubelpark, dat op u wacht op de terugweg naar het centrum. Stap in de Montgomery-wijk de Italiaanse kruidenierszaak Bottega Vannini binnen. U wordt er zonder chichi ontvangen – we zitten in een atelier – tussen allerlei lekkernijen: vitello, cavatelli, saltimbocca... Een geweldig aanbod. We durven te wedden dat u er niet aan kunt weerstaan!
Laatste emoties voordat u uw hotelkamer opzoekt, art deco of jaren zeventig?
Om uw bezoek af te ronden, neemt u de metro naar het station Park waar Marc Mendelson's 'Happy metro to you' (1974) wacht: een beetje humor voor het personeel van onze strenge ministeries die het station elke werkdag bezoeken. U bent op de juiste plek om het Radisson Collection Grand Place Brussels hotel uit te proberen, met zijn grandeur en art-deco-invloeden. In een van de restaurants kunt u een deel van de oude vestingwerken van de stad bewonderen. Maar voordat u zich onderdompelt in het comfort en de elegantie van uw kamer, komt u misschien in de verleiding om nog een laatste wandeling te maken onder het maanlicht, want het Warandepark is vlakbij. Laat de zanger of zangeres in u los onder de oude muziekkiosk. Deze twaalfhoekige kiosk is gemaakt van gietijzer en is het oudste overgebleven voorbeeld van de nieuwe bouwstijl uit die tijd (1841).
Een tweede overnachtingsmogelijkheid brengt u dichter bij de start van een tweede programma vol ontdekkingen, waaraan u de volgende dag kunt wijden. U vindt The Hoxton vlak bij de Kruidtuin. Dit voormalige hoofdkantoor van IBM in brutalistische stijl is omgebouwd tot een nieuw hotel met bijna 200 kamers in jaren 70-stijl. Dit hotelmerk werd geboren in Shoreditch, Oost-Londen, en heeft sindsdien een sterke reputatie opgebouwd. Voor het zover is, brengt een laatste ondergronds bezoek u naar station Madou, omgedoopt tot Madouce sinds de waarde ervan werd 'vergroot' door vier schilderijen van lokale vrouwen door Nora Theys, genaamd 'Portraits de femmes' (2016).
Verborgen kunst, blootgelegde kunst: ga verder naar het noorden en smul in het centrum
Met zijn bas-reliëf 'The Colours of Solidarity' (2004) van Pjeroo Roobjee, dat bestaat uit 270.000 kleine mozaïekstukjes die door het publiek zijn ingebracht, is station Rogier een goed vertrekpunt voor deze tweede dag. Als u deze metrolijn blijft volgen, komt u aan in het Noordstation, waar 42 portretten, zowel reusachtige als kleine, u zouden kunnen overweldigen (‘I promise you a miracle’ (2003), een fresco van Johan Muyle). Wandel richting het zuiden en u bereikt al snel De Brouckère, een drukke wijk waar een van de belangrijkste boulevards is omgetoverd tot een bruisend voetgangerscentrum.
Neemt u de oost-westroute, dan staan u andere ontdekkingen te wachten, zoals 'Millefeuille' (2007) van Thierry Renard in het Sint-Katelijnestation: monumentale bloemen die onder de grond zijn gegroeid. Of de '16x Icarus' (1981) etalagepoppen van Paul Van Hoeydonck in het station Graaf Van Vlaanderen, en ook nog de op Monet geïnspireerde 'De zwarte vijvers' (1981) van Jan Burssens in het gelijknamige metrostation.
De tijd is ondertussen aangebroken om de frisse lucht op te zoeken en de deuren van galeriehouders in de buurt open te duwen. Alice Gallery bijvoorbeeld, bekend om haar steun aan jonge en gevestigde kunstenaars in alle kunstdisciplines, of Greta Meert, gevestigd in een art-nouveaugebouw dat de minimal art van de jaren 70, fotografie van de jaren 80, het werk van beeldende kunstenaars en nog veel meer tentoonstelt.
Barge, Kline, Aster: laat u verleiden
Als u van natuurlijke geneesmiddelen houdt en/of dol bent op planten en specerijen, of gewoon uw ogen en neusgaten wilt plezieren, mag u hier niet vertrekken zonder een bezoek te brengen aan de prachtige drogisterij aan het Sint-Katelijneplein, waar u kruidkundigen vindt die zijn opgeleid om u natuurlijke oplossingen te bieden.
Laat u verleiden door de geuren van deze kruidenwinkel en trakteer uzelf vervolgens op een uitzonderlijke maaltijd. We denken dan bijvoorbeeld aan MICHELIN Ster en Groene Ster Barge, vlak bij de Vismarkt. Dit restaurant is trendy en een beetje ruw, zijn verantwoorde gastronomie schittert door gedurfde associaties, zoals zalmforel met een gezouten noriblad, Belgische buffelricotta met aardpeer en truffel.
Of wat dacht u van augurk à la plancha met gerookte yoghurtcrème van Bib Gourmand Kline? Deze zaak staat bekend om eenvoudige, originele gerechten waarin lokaal en exotisch samenkomen, met vegetarische opties die net zo aantrekkelijk zijn. En hoe kan je weerstaan aan een gerecht als zeeduivel met sake en gestoomde vislever bereid in een spinazieblad? Check dus zeker restaurant Aster!
In het noordwesten wordt Brusselse kunst koninklijk
Voor enkele laatste ontdekkingen trekt u westwaarts richting Heizel. Voetbalfans zullen zich de naam herinneren, maar het stadion is omgedoopt tot Koning Boudewijnstadion. Stop bij station Pannenhuis om te paraderen onder de titanische schermen in de kleuren van de zonsondergang: deze moet u echt gezien hebben! Deze lichtbundels maken het station tot het meest fotogenieke van het hele netwerk.
Aangezien u in België bent, zal u aan het einde van de dag ongetwijfeld geneigd zijn om uw bezoek aan deze grote ondergrondse galerij af te ronden met een uitstapje naar het Koning Boudewijnstation. Een beeldhouwwerk verankerd in een muur brengt hulde aan de betreurde vorst, maar ook aan de emoties van zijn volk, die voelbaar zijn in de vormen die de gevoelige hand van Elisabeth Barmarin aan het materiaal heeft gegeven. Het werk heet 'Le Roi Boudewijn' (1998). Op de perrons van hetzelfde station zal de 'Eendenvlucht' u evenzeer verrassen als hun schaduw onder uw voeten. Het werk is van Philippe Decelle en dateert uit 1948.
