We nemen u mee van Vorst naar Schaarbeek, waar u de ene na de andere bouwstijl kunt bewonderen. Van de rondingen en glas-in-loodramen van de art nouveau van eind 1800 tot de nieuwe vormen van het art deco uit het interbellum. Er wacht u een druk programma, plan dus drie dagen in als het kan.
Maart is sowieso een goed moment om te profiteren van het jaarlijkse Brussels Art Nouveau en Art Deco Festival. De locaties – vaak gesloten voor het publiek – openen voor deze gelegenheid hun uitzonderlijke interieurs voor de bezoekers en delen allerhande anekdotes. De gevels vertellen op zich al veel over de genieën die ze hebben ontworpen.
De Art Nouveau Pass verzamelt een selectie van emblematische plekken voor voordelige prijzen. Al kan u zich ook onderdompelen in deze sferen door rustig door de oude binnenstad te slenteren...
Dag van aankomst
Als u rond de middag aankomt, kunt u met een snelle hap kennismaken met de sfeer van de art-nouveau-architectuur. Vlak bij het Warandepark en het Koninklijk Paleis, op wandelafstand van de Grote Markt, betovert de architecturale pracht van het Muziekinstrumentenmuseum, gehuisvest in de voormalige Old England-winkels. Op elke verdieping valt wat te ontdekken, tot het geweldige dakterras toe. Of u nu al dan niet fan bent van muziek en de 7000 voorwerpen die het museum bevat, dit is een must voor iedereen die geïnteresseerd is in deze kunstvorm die structuur en decor integreert.
Een korte wandeling verderop wacht u een ander museum: het Belgisch Stripcentrum, een art-nouveautempel ontworpen door Victor Horta. De schatten zijn er niet alleen te vinden in de beroemde Kuifjes van Hergé en Lucky Luke van Morris en Goscinny, maar ook in het prachtige glazen dak! Naast het museum bevindt zich de gezellige Brasserie Horta voor liefhebbers van art nouveau en Belgische klassiekers.
Waar eten?
Het befaamde Comme chez Soi, bekroond met een MICHELIN Ster, is altijd een goed idee. In deze art-nouveauparel in Horta-stijl brengt Lionel Rigolet klassiekers op het bord, zoals zeetongfilet met een mousselinesaus en grijze garnalen, of mousse van Ardense ham. Al is er in dit traditionele restaurant uit 1926 ook zeker ruimte voor meer up-to-date bereidingen. Afspraak aan het Rouppeplein, op tien minuten wandelen van de Grote Markt.
Dichter bij het centrum sluit u de avond af met een Belgisch biertje voor de grote ramen van de Falstaff, terwijl u de overgang tussen art nouveau en art deco bewondert.
Een andere keukenstijl vindt u bij Humus x Hortense, bekroond met een MICHELIN Ster en een Groene Ster. In deze engelachtige omgeving, gehuld in wit en goud, wordt de plantaardige keuken hoog in het vaandel gedragen. De natuur bepaalt hier wat op het bord komt. Denk aan een eigen versie van Paris-Brest met knolselder, of champignons met chocoladesmaak. Groenteliefhebbers worden hier meer dan eens verrast! En dat allemaal in Elsene, niet ver van Flagey.
Waar overnachten?
Reist u met een grote groep? Het JAM Hotel in Sint-Gillis, met zijn chique, industriële vibe, biedt kamers tot zes personen. Op het dak wacht u, of u nu gast bent of niet, een gezellige cocon met een zwembad en een gezellige bar.
Le Louise Hotel in de Louizawijk is ook zeker de moeite waard.
Dag 2: vroege ochtendwandeling van Vorst naar Elsene
Trek voor deze tweede dag uw wandelschoenen aan. U bereikt Vorst met het openbaar vervoer, maar zal niet lang ter plaatse zijn. Op de Kemmelberglaan bewondert u de Villa Beau-Site (1905) en een van de mooiste erkers van de stad. Dit art-nouveauhuis werd ontworpen door architect Arthur Nelissen. Wandel vervolgens 500 meter verder naar de knappe Rodenbachschool, en ga verder naar de sociale woonwijk in de Marconistraat.
Trek naar buurgemeente Sint-Gillis om La Porteuse d'eau te ontdekken, een brasserie die ouderwetse charme uitstraalt met zijn glas-in-loodramen, houten lambrisering en een kaart met traditionele gerechten. U bent nog niet aan het einde van uw wandeling, een korte pauze zal u zeker kunnen appreciëren.
Er staat wat klimwerk op het programma om het stadhuis van Sint-Gillis (begin 1900) te bereiken, ontworpen door architect Albert Dumont in de Franse neorenaissancestijl. Op een steenworp afstand ligt het beeldhouwatelier van Jacques Sermon en Henri Pletinckx uit dezelfde periode.
En dan gaan we richting Elsene, langs de Brugmannlaan, een karaktervolle doorgangsweg: op de hoek met de Verbindingslaan wacht u nog een art-nouveaujuweeltje: het opvallende Maison Hannon, zeer geliefd bij de Brusselaars. Met zijn kronkelende lijnen en genereuze vormen is het een gedurfde mix van Belgische en Franse art nouveau. Het pand was lang verlaten en dat had verkeerd kunnen aflopen, maar het herrees uit zijn as en werd een museum. Zijn buurman, Les Hiboux genoemd naar de twee nachtvogels op het dak, werd ontworpen door Édouard Pelseneer, wiens eerste werk hem de opdracht opleverde om het atelierhuis van Fernand Khnopff te ontwerpen.
Blijf nog even op de Brugmannlaan, waar u andere prachtige gevels kunt bewonderen, voordat u terugkeert naar de Darwinstraat waar het atelier van de beeldhouwer en schilder Louise de Hem (Ernest Blerot) zich bevindt.
Uw zoektocht naar de graal van de art nouveau vraagt een extra wandeling: het Hortamuseum ligt in de Amerikastraat en is een perfecte illustratie van art nouveau, revolutionair voor zijn tijd (1898 tot 1901), met de foyer aan de ene kant en het architectenbureau aan de andere. Horta is niet meer, maar alles is nog aanwezig om te inspireren: ijzerwerk, natuurlijk licht, plantenornamenten, glas-in-loodramen, mozaïeken en arabesken. Het huis is vandaag een museum.
Neem in dezelfde wijk ook een kijkje in de Waterleidingsstraat en de Afrikastraat.
Lunch
Rendez-vous op de luxueuze Louizalaan om een innovatieve keuken te proeven, bekroond met een MICHELIN Ster, en een prachtig uitzicht over de stad te bewonderen bij La Villa in the Sky. Iets verder weg (20 minuten met bus of tram) loopt u het chique Caffè Al Dente binnen.
Tussen Sint-Gillis en Elsene, en zelfs Brussel-Stad, is de namiddag gevuld met ontdekkingen. Zoals de persoonlijke woning van architect Paul Hankar (1893), een waar art-nouveaumanifest met motieven van planten, dieren en vogels. Iets verderop in dezelfde Defacqzstraat loopt u langs het privéhuis van schilder René Janssens, ook gebouwd in 1898 door Hankar.
Op nummer zes van de Paul-Emile Jansonstraat: het Hotel Tassel (1892), dat wordt beschouwd als de eerste uiting van de Brusselse art nouveau. Hier durfde Horta te breken met de traditionele indeling van Brusselse huizen – drie kamers op een rij, met de middelste kamer vaak in de schaduw. De toegangsdeur bevindt zich in het midden van de gevel en de gang en het trappenhuis vormen de centrale as van de woning, die een bron van licht wordt.
Iets verderop, in de Washingtonstraat, ontwierp Horta het Vinckhuis, dit keer met een zeer sobere, geometrische gevel.
Vergeet voor het diner niet het Paleis voor Schone Kunsten te bewonderen, met de tram bent u er zo.
Dineren in Sint-Gillis
Probeer Tero uit, dat zijn eigen boerderij heeft, hét adres voor liefhebbers van bio. Deze Bib Gourmand heeft zijn intrek genomen in het voormalige atelier van Khnopff, een symbolistische meester van de 19de-eeuwse schilder- en beeldhouwkunst. Alles is er ontworpen om uw smaakpapillen te verbazen. De bediening heeft trouwens ook de nodige aandacht voor eventuele allergieën. Op Tero mag u dus gerust vertrouwen.
Een verandering van omgeving, deze keer naar het historische hart van de stad, waar u hotel The Dominican en zijn verfijnde design vindt; of Hôtel Amigo op twee stappen van de Grote Markt.
Dag drie, ‘s ochtends
Op uw laatste dag in de Belgische hoofdstad kunt u ontbijten bij Maison Dandoy (in de Koningsgalerij), de oudste koekjesfabrikant van de stad, met zijn geweldige speculaas, madeleines, wafels en chocolade, zonder zijn prachtig art-nouveaudecor te vergeten. Zo Belgisch!
Maak een wandeling langs de Louizalaan, waar u verschillende art-nouveaugebouwen tegenkomt, maar ook een aantal die geïnspireerd zijn op art deco. Laat ons beginnen met Hôtel Solvay te bewonderen, genoemd naar de eigenaar, de zoon van de industriële scheikundige Ernest Solvay, en opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Horta, die carte blanche kreeg om het gebouw te ontwerpen, gaf het een van zijn mooiste creaties: een wervelende balustrade van verguld metaal, een prachtig rood-oranje glazen dak... Wauw!
Het Max Hallethuis heeft dezelfde signatuur. En dan heb je nog het Herenhuis De Brouckère aan de andere kant van de grote rotonde. U bent nu vlak bij de Koningstuin, die naar de vijvers van Flagey leidt. Het Atelier van Clas Grüner Sterner in de Meerstraat ligt maar een paar meter verderop, met zijn ronde voordeur en glas-in-loodramen die 's avonds, van binnenuit verlicht, nog beter te zien zijn. Dit is een wijk met mooie art-nouveaugebouwen.
Ga verder naar het Flageyplein, aan het einde van de vijvers, waar het voormalige Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (1935-1938) aan een pakketboot doet denken, geïnspireerd op de art deco. Vandaag bruist het van de concerten, muziek en filmfestivals.
Aperitief
Voor lunchtijd aanbreekt, trekt u naar het populaire Café Belga bij de Flagey-vijvers, voor een verkwikkend drankje.
Niet ver daarvandaan vindt u in de Léon Cuissezstraat de voormalige kraamafdeling van het ziekenhuis van Elsene (1930-1935), nu omgebouwd tot woningen. De gevel, ontworpen door Jean-Baptiste Dewin, is onderverdeeld in negen vakken en wordt onderbroken door pilasters met ooievaars erop. De art-decogevel draagt nog steeds de mozaïekletters die ontleend zijn aan deze beweging: Maternité d’Ixelles.
Een paar kilometer verderop staat, op de Generaal Jacqueslaan 36, ‘Het Groene Huis’, een burgerlijk huis in een eclectische art-nouveaustijl, terwijl op nummer 20 de ‘Résidence de la Cambre’ een illustratie is van de door New York beïnvloede art deco.
Antoine Courtens, een leerling van Horta, ontwierp het La Folle Chanson Paleis (1928), een ander art-decocomplex op het rondpunt van de Ster. Interessante kenmerken zijn de halfronde rotonde, die de vorm van de straat volgt, en de met sterren bezaaide campanile bovenop, typisch voor de kunstenaar.
Loop een stukje verder naar de Franklin Rooseveltlaan en de Villa Empain (1931-1934), aangevuld met een zwembad en mooie tuin. Baron Louis Empain was 21 toen hij de Zwitserse architect Michel Polak de opdracht gaf. Een must-see...
Lunch
Vanmiddag nemen we u mee naar het Jubelpark in Etterbeek. Probeer onderweg restaurant Stirwen uit, in de Europese wijk, voor zijn Franse traditie geïnterpreteerd door François-Xavier Lambory.
We blijven op de zintuiglijke hoogten waar de chef u heeft gebracht door u de pracht en praal van het Cauchie huis (1905) voor te schotelen. We zijn inderdaad terug in de art nouveau. In de geometrische gevel vindt u een kariatide met opgeheven armen boven een cartouche waar we in gouden letters de boodschap van de eigenaars lezen: ‘Voor ons. Voor ons. Door ons’.
Niet ver daarvandaan ligt het Hotel van Eetvelde, dat Horta beschreef als “het meest gedurfde hotel" dat hij ooit heeft ontworpen. Het is de thuisbasis van LAB-AN (2023), een ruimte die art nouveau promoot.
Op de Ambiorix square vindt u het Saint-Cyrhuis, veel te adembenemend om te laten liggen, zelfs al is het slechts 4 meter breed.
Verderop, in Schaarbeek, ligt dan weer het Autrique huis, het eerste meesterwerk van de pionier van de art nouveau en een belangrijk onderdeel van het lokale erfgoed.
Wilt u de kunst van het glas in lood uitproberen nadat u al die kleuren en vormen heeft gezien? Vitraux Flores in de Sint-Bonifaaswijk deelt zijn kunst met u...
Hoofdfoto ©Wirestock/iStock
