ตามประวัติศาสตร์ของแต่ละพื้นที่นั้น มักกล่าวถึงเรื่องราวและความเป็นมาของอาหารท้องถิ่น จังหวัดตากก็เช่นเดียวกันที่เต็มไปด้วยเรื่องราวบอกเล่าถึงอาหารถิ่นที่สามารถสืบย้อนดูความเป็นมาได้ไกลถึง 2,000 ปี ตั้งแต่บรรพบุรุษชาวมอญได้เข้ามาตั้งถิ่นฐานตลอดริมฝั่งแม่น้ำปิง ในเชิงประวัติศาสตร์แล้ว เพื่อนบ้านสำคัญของจังหวัดตากได้แก่ ประเทศพม่า อาณาจักรล้านนา และอาณาจักรสุโขทัย จึงไม่แปลกที่วัฒนธรรมการรับประทานอาหารของคนเมืองตากจะมีลักษณะคล้ายคลึงกับอาหารเหนือโดยทั่วไป อย่างเมี่ยงคำ แกงมะแฮะ ข้าวต้มผงกะหรี่ และข้าวเกรียบซึ่งคนในท้องที่โปรดปรานยิ่งนัก
จากการมีปฏิสัมพันธ์กับวัฒนธรรมที่หลากหลายร่วม 2,000 ปี หนึ่งในเมนูขึ้นชื่อของจังหวัดตากคือ “เมี่ยง” ที่มีลักษณะคล้ายกับ “ละเพ็ต” อาหารประเภทหนึ่งของพม่า โดยจะนำใบเมี่ยงไปห่อไส้ต่าง ๆ ในขนาดพอดีคำ เกิดเป็น 3 เมนูเด่นดังของจังหวัดตากอย่างเมี่ยงเต้าเจี้ยว เมี่ยงมะพร้าว และเมี่ยงแคบหมู
สำหรับเมนูที่สามารถดึงความหอมของ “เต้าเจี้ยว” ซึ่งเป็นอาหารเด่นของจังหวัดออกมาได้อย่างชัดเจน คือ “เมี่ยงเต้าเจี้ยว” ซึ่งใช้เต้าเจี้ยวแทนซอสเมี่ยงทั่วไปที่ข้นเหนียวรสชาติหวานแหลม ส่วนไส้เมี่ยงนั้นประกอบด้วยขิง ตะไคร้ กระเทียม มะนาวและมะพร้าวคั่ว ที่นำมาวางบนใบช้าพลู หรือข้าวเกรียบงาดำ สำหรับวิธีการรับประทานข้าวเกรียบคู่กับเมี่ยงเต้าเจี้ยวนั้น จะไม่นำข้าวเกรียบไปย่างหรือทอดจนกรอบ แต่จะนำแป้งข้าวเกรียบมาแช่น้ำจนนิ่ม โรยหน้าด้วยไส้เมี่ยง และราดด้วยซอสเต้าเจี้ยวรสชาติเข้มข้น บางสูตรเพิ่มพริกและมะเขือพวงเพื่อให้ได้รสชาติแตกต่างไป ในขณะเดียวกันก็ใส่ถั่วลิสงคั่ว กุ้งแห้ง และข้าวพองเพิ่มลงในไส้เมี่ยงเพิ่มรสสัมผัสกรุบกรอบมากขึ้น
นอกจากเมี่ยงเต้าเจี้ยวแล้ว ยังมีเมี่ยงมะพร้าวและเมี่ยงแคบหมู ซึ่งจะเสิร์ฟมาบนใบตอง อันเป็นวิถีของชาวล้านนา สามารถหาชิมได้ที่ตลาดนัดถนนคนเดินทุกเย็นวันหยุดสุดสัปดาห์ หรือที่รู้จักกันในชื่อ “กาดนั่งยองคล้องย่าม” โดยที่นี่จะนำใบชามาหมักในน้ำสมสายชู น้ำตาลและขิงสดเพื่อเพิ่มรสและความหอมของใบเมี่ยง
ส่วนเมี่ยงแคบหมูนั้น เป็นของว่างที่คนท้องถิ่นชื่นชอบ โดยรับประทานคู่กับน้ำจิ้มชนิดต่าง ๆ แต่ที่เมืองตากนั้น จะเพิ่มถั่วคั่ว กระเทียมสดซอย ซอสเมี่ยง แล้วห่อด้วยใบเมี่ยง
มาถึงเมี่ยงมะพร้าวคั่ว จะใส่ถั่วลิสงทอด และกระเทียม ราดด้วยซอสเมี่ยงรสชาติหวานหอม รสชาติของใบเมี่ยงและตัวไส้กรอบ ๆ นั้นเข้ากันได้เป็นอย่างดี นอกจากทำเมี่ยงแล้ว ยังมีการนำมะพร้าวไปทำอาหารและขนมได้อีกหลายเมนู จึงไม่น่าแปลกที่มะพร้าวจะมีความสำคัญมากกว่าเป็นเพียงส่วนประกอบของอาหารธรรมดาๆ จากในครัวเพื่อนำขึ้นโต๊ะอาหารเท่านั้น
อีกหนึ่งเมนูพิเศษของเมืองตากคือ “แกงมะแฮะ” สุดยอดอาหารอร่อยของอำเภอบ้านตาก มะแฮะหรือถั่วแระนั้นเป็นของว่างที่ชาวตากนิยมมาก จะหารับประทานได้ในฤดูร้อนช่วงสงกรานต์ โดยแกงมะแฮะนั้นจะเสิร์ฟกับข้าวเกรียบทอดหรือย่าง นอกจากจะเป็นอาหารที่ชื่นชอบของคนท้องถิ่นแล้ว ยังจัดเป็นหนึ่งเมนูที่ชาวบ้านปรุงไปถวายพระในช่วงโอกาสสำคัญนั้นด้วย
แกงมะแฮะประกอบไปด้วยถั่วแระที่ใช้เวลาต้มถึง 4 ชั่วโมงจนนิ่ม อาจจะใส่ปลาย่างหรือหมูเพื่อเพิ่มคุณค่าทางอาหาร รสชาติที่จัดจ้านมาจากพริกแกงส้ม น้ำปลา น้ำมะขามเปียก ใบชะอม และใบส้มป่อย ที่ทำให้น้ำแกงมีกลิ่นหอมน่ารับประทาน สำหรับท่านที่ชอบรสเครื่องเทศหอมกรุ่น เมนูขึ้นชื่ออีกอย่างคือ “ข้าวต้มผงกะหรี่” ที่ใส่หมูสับผัดผงกะหรี่ โรยด้วยหัวไชโป๋เค็ม เสิร์ฟพร้อมเกี๊ยวกรุบกรอบที่แยกมาต่างหาก
หลังจากอิ่มอร่อยกับอาหารแล้ว ถึงเวลาไปอิ่มตาอิ่มใจที่ “วัดพระบรมธาตุ” ที่อำเภอบ้านตาก เป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวทั้งหลายตั้งใจมาเพื่อได้สักการะพระบรมสารีริกธาตุ และกราบ “หลวงพ่อทันใจ” องค์พระประธานในวิหาร ภายในวัดยังมีสถาปัตยกรรมคล้ายกับ “เจดีย์ชเวดากอง” ในประเทศพม่า
นอกจากความรุ่มรวยด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม วัดวาอารามน้อยใหญ่แล้ว ยังมีพิพิธภัณฑ์เฉลิมพระเกียรติ และชุมชนจัตุรัสชาวจีนเก่าแก่ในตัวเมืองให้นักท่องเที่ยวชมเก็บความประทับใจด้วย ทั้งนี้ อาหารท้องถิ่นเมืองตากเองก็พลาดไม่ได้เช่นกัน
การได้ชิมเมี่ยงสามชนิด แกงมะแฮะ ข้าวต้มผงกะหรี่ และข้าวเกรียบแบบกรอบๆ หรือแบบนุ่มนิ่มน่ารับประทาน เป็นสิ่งที่ไม่ควรพลาดเลยในการมาเยือนเมืองตาก
ในขณะที่ประเพณีลอยกระทงได้ถือปฏิบัติกันทั่วทุกพื้นที่ของประเทศ แต่การลอยกระทงที่จังหวัดตากนั้นแตกต่างออกไป ที่เรียกว่า “ลอยกระทงสายไหลประทีป 1,000 ดวง” เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นอย่างเรียบง่ายแต่งดงาม โดยชาวบ้านจะนำกะลามะพร้าวมาขัดให้เรียบเนียนสะอาดสะอ้าน และใส่น้ำเทียนอุ่นๆ ลงไป เพื่อยึดไส้เทียนเอาไว้ จากนั้นจะนำกะลาที่จุดเทียนแล้วไปลอยในแม่น้ำปิง กระทงกะลาใบน้อยล่องลอยเรียงระยะห่างเท่าๆ กัน ส่องแสงสว่างไสวคล้ายเกลียวโซ่สีทองลอยเอื่อยไปตามลำน้ำปิงในคืนวันพระจันทร์เต็มดวง
นอกจากกระทงสายแล้ว ยังมีขบวนแห่กระทงนำหน้าและกระทงปิดท้ายที่สวยงาม มาพร้อมกับการร้องรำทำเพลงอย่างสนุกสนานของชาวบ้านตลอดริมฝั่งแม่น้ำ และในแต่ละปีจะมีการแข่งขันกระทงสายที่บริเวณ “สะพานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี” หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “สะพานแขวน” ซึ่งเป็นจุดชมทิวทัศน์ของแม่น้ำปิงที่สวยที่สุด วิธีการแข่งขันคือ กระทงสายของหมู่บ้านใดสามารถลอยไปบนผืนน้ำโดยที่แสงเทียนยังส่องสว่างตลอดสายได้ถือเป็นผู้ชนะการแข่งขัน
การเดินทางจากกรุงเทพฯ โดยทางหลวงสายเอเชีย จะใช้เวลาประมาณ 5 ชั่วโมง หรือจะใช้บริการสายการบินก็ได้เช่นกัน โดยลงที่ท่าอากาศยานที่จังหวัดสุโขทัย หรือที่อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก
สถานที่สำหรับเมนูแนะนำในบทความ:
เมี่ยงเต้าเจี้ยว
1. เมี่ยงคำเมืองตากแม่ผ่องพรรณ โทร. 06 2362 9951
2. ร้านเมี่ยงจอมพล โทร. 08 7308 2874
3. กาดนั่งยองคล้องย่าม (ทุกเย็นวันเสาร์-อาทิตย์)
เมี่ยงมะพร้าวและเมี่ยงแคบหมู
1. กาดนั่งยองคล้องย่าม (ทุกเย็นวันเสาร์-อาทิตย์)
แกงมะแฮะ
1. กาดนั่งยองคล้องย่าม (ทุกเย็นวันเสาร์-อาทิตย์)
2. ร้าน Wattana Hip อำเภอบ้านตาก สำรองที่นั่ง โทร. 06 4164 1949
3. ร้านไอยราวดี อำเภอเมือง สำรองที่นั่งโทร. 0 5551 2419
ยำข้าวเกรียบ
1. กาดนั่งยองคล้องย่าม (ทุกเย็นวันเสาร์-อาทิตย์)
2. ร้านไอยราวดี อำเภอเมือง สำรองที่นั่งโทร 0 5551 2419
3. แผงร้านข้าวเกรียบสองนารี
ข้าวต้มผงกะหรี่
1. กาดนั่งยองคล้องย่าม (ทุกเย็นวันเสาร์-อาทิตย์)
2. ร้านก๋วยเตี๋ยวแม่มะลิ โทร. 08 6737 8157 (ขายช่วงเช้า)
บทความนี้ได้รับการสนับสนุนโดย การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย
ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย กรุณาเยี่ยมชมที่เว็บไซต์
https://www.tourismthailand.org/
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท) สำนักงานตาก
193 ถนนตากสิน ตำบลหนองหลวง อำเภอเมือง จังหวัดตาก
โทร. 0 5551 4341-3
อีเมล : tattak@tat.or.th
เว็บไซต์ : www.tourismthailand.org/tak หรือ www.tatcontactcenter.com/en/Main หรือสายด่วน ททท. โทร 1672
