วัฒนธรรมอาหารประเภทหม้อไฟได้รับความนิยมไปทั่วทั้งเอเชีย ไม่ว่าจะเป็นชาบูชาบู สุกียากี้ หรือหมาล่าหม้อไฟ ต่างก็พบเห็นได้ในแทบทุกเมืองของทวีปนี้ แต่ถ้าพูดถึงหม้อไฟซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของไทยที่สุดแล้วละก็ต้องยกให้หม้อไฟอีสานที่เรียกว่า “แจ่วฮ้อน” ซึ่งได้ใจคนไทยไปทั่วประเทศเลยทีเดียว ว่าแต่แจ่วฮ้อนนั้นโดดเด่นแตกต่างจากหม้อไฟอื่น ๆ และมีความแซ่บอย่างไร เราขออาสาพาคุณไปทำความรู้จักกับหม้อไฟจากแดนอีสานไทย พร้อมชี้เป้าร้านเด็ดใน ‘มิชลิน ไกด์’ ที่มีแจ่วฮ้อนบรรจุอยู่ในเมนู พร้อมแล้วก็ตามไปแซ่บฟิน ๆ กับแจ่วฮ้อนกันได้เลย
คุณรู้จัก “แจ่วฮ้อน” และหม้อไฟฝาแฝด “จิ้มจุ่ม” ดีแค่ไหน?
เมื่อพูดถึงหม้อไฟสไตล์อีสาน หลายคนอาจคุ้นกับชื่อ “จิ้มจุ่ม” เป็นอย่างดี แต่อีกหนึ่งเมนูที่คล้ายกันจนแทบจะเรียกได้ว่าเป็นฝาแฝดเลยก็คือ “แจ่วฮ้อน” ทั้งสองเมนูต่างก็เป็นหม้อไฟรสจัดที่ใช้น้ำซุปต้มสมุนไพรไทย ไม่ว่าจะเป็นข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด หอมแดง พริกสด รากผักชี และโหระพา ส่งกลิ่นหอมชวนหิววิธีกินก็คล้ายกัน คือใส่เนื้อสัตว์และผักลงไปในหม้อ ต้มจนสุก แล้วตักขึ้นมาจิ้มกับน้ำจิ้มรสแซ่บก่อนกิน แต่สิ่งที่ทำให้ทั้งสองเมนูนี้ต่างกันจนไม่อาจเหมารวมได้ก็คือ “น้ำซุป” และ “น้ำจิ้ม”
- จิ้มจุ่ม ใช้น้ำซุปสมุนไพรแบบใส กลิ่นหอมอ่อน ๆ กินง่าย
- แจ่วฮ้อน ซ่อนความเข้มข้นไว้ในน้ำซุปที่ใส่เลือดวัวหรือหมูเพิ่มเข้าไป บางสูตรยังใส่ “เพี้ย” ซึ่งเป็นน้ำในกระเพาะสัตว์ เพื่อชูรสชาติให้เข้มถึงใจ
แม้น้ำจิ้มจะเป็นแจ่วเหมือนกัน แต่แจ่วของแจ่วฮ้อนมักเป็น “แจ่วขม” ที่ใส่ดีหรือเพี้ยลงไป ทำให้ได้รสขมอันเป็นเอกลักษณ์แบบอีสานแท้ ๆ ขมแต่กลมกล่อม เผยรสหวานปลายลิ้น ยิ่งกินกับเนื้อย่างหรือเนื้อวัวลวกยิ่งอร่อยไม่เบา และบางร้านก็อาจมีน้ำจิ้มสุกี้ให้เลือกเพิ่มความหลากหลายอีกด้วย
วัฒนธรรมแจ่วฮ้อน: หม้อไฟมหาชนที่ทั้งสุดแซ่บและอบอุ่น
วัฒนธรรมการกินหม้อไฟไม่ว่าจิ้มจุ่มหรือแจ่วฮ้อนล้วนได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายทั่วประเทศไทย โดยเฉพาะแจ่วฮ้อน ที่เรียกได้ว่าแทบทุกอำเภอในภาคอีสานต้องมีร้านขายแจ่วฮ้อนอย่างน้อยหนึ่งร้าน บางร้านถึงขั้นเปิดขายเมนูนี้โดยเฉพาะ ขณะที่ร้านอาหารอีสานทั่วไปแม้ไม่ได้เน้นแจ่วฮ้อนโดยตรงก็อาจมีเมนูจิ้มจุ่มหรือแจ่วฮ้อนให้บริการเช่นกันเหตุผลที่วัฒนธรรมการกินหม้อไฟแบบนี้ครองใจผู้คนมากมายไม่ได้มีเพียงรสชาติสุดแซ่บที่มีกลิ่นอายขมอ่ำหล่ำเป็นเอกลักษณ์เท่านั้น แต่ยังอยู่ที่บรรยากาศของการล้อมวงแบ่งปัน การได้ใช้เวลาร่วมกันกับครอบครัวหรือกลุ่มเพื่อน ที่อาหารจะยิ่งอร่อยขึ้น และบทสนทนาจะยิ่งกลมกล่อม เมื่อได้ใช้เวลาร่วมกับคนรู้ใจ
กินแจ่วฮ้อนกับอะไรดี?
นอกจากแจ่วฮ้อนร้อน ๆ รสแซ่บถึงใจแล้ว หลายร้านยังมีเมนูเคียงให้เลือกสั่งเพิ่มความอร่อยกันแบบจัดเต็ม โดยส่วนใหญ่มักมีส้มตำ ลาบ คอหมูย่าง น้ำตก ซุบหน่อไม้ ไปจนถึงยำหลากหลายชนิดให้เลือก ยิ่งสั่งมากินคู่กันยิ่งครบเครื่องสไตล์อีสานแท้ ๆ
ชี้เป้าพิกัดเด็ดห้ามพลาด
แม้แจ่วฮ้อนจะเป็นที่นิยมในภาคอีสาน แต่ไม่ได้หมายความว่าทุกร้านอาหารอีสานจะมีเมนูนี้ โดยเฉพาะในกรุงเทพฯ และภูมิภาคอื่น ๆ ซึ่งมักพบเมนูจิ้มจุ่มได้มากกว่าเราขอแนะนำ คำปันไก่ย่าง ร้านอาหารแนะนำในคู่มือ ‘มิชลิน ไกด์’ ฉบับประเทศไทย ประจำปี 2568 ให้บริการแจ่วฮ้อนที่ปรุงโดยคุณยายเจ้าของตำรับที่ทำอาหารอีสานแซ่บไม่แพ้ใครจากมุมมองของผู้ตรวจสอบของมิชลิน และเลือกใช้แต่เครื่องปรุงคุณภาพแบบที่ไม่ควรพลาด
แต่ถ้าคุณมีโอกาสจัดทริปไปเยือนภาคอีสาน จะพบว่ามีร้านแจ่วฮ้อนอยู่แทบทุกอำเภอจริง ๆ การได้ลิ้มลองแจ่วฮ้อนแท้ ๆ ถึงถิ่นจึงเป็นประสบการณ์แห่งรสชาติที่ไม่ควรพลาดสักครั้งในชีวิต ในคู่มือ ‘มิชลิน ไกด์’ ฉบับประเทศไทย ประจำปี 2568 จังหวัดขอนแก่นเป็นพื้นที่ที่มีร้านอาหารอีสานซึ่งมีแจ่วฮ้อนให้บริการมากที่สุด ได้แก่ ประสิทธิ์โภชนา (รางวัลบิบ กูร์มองด์), โสเจ๊งโภชนา (รางวัลบิบ กูร์มองด์), ตำกระเทย สาเกต (ร้านอาหารแนะนำ)
ใครอยากรู้ว่าแจ่วฮ้อนต้นตำรับรสอีสานแท้เป็นอย่างไร ต้องไม่พลาดตามรอยไปลอง
หากอยากลิ้มรสเปิดประสบการณ์แจ่วฮ้อนแท้ ๆ แนะให้ลองแพลนทริปไปเที่ยวภาคอีสาน โดยเฉพาะเมืองเสียงแคนดอกคูณอย่างขอนแก่นกันดู ทั้งนี้หากต้องการอัปเดตสถานที่ท่องเที่ยวก่อนเดินทาง สามารถสอบถามข้อมูลท่องเที่ยวเพิ่มเติมกับ TAT Call Center เบอร์ 1672 หรือเฟซบุ๊ก TAT Contact Center กันได้เลย
ภาพเปิด: © Shutterstock
